Onderwerp "kritiek diamond approach"
Stilhouden en zitmeditatie
Vorig jaar begon het me op te vallen dat ik, om in slaap te vallen, mijzelf stilhield. Het helpt daarvoor immers niet om actief te zijn. Ik merkte dat als ik overdag slaperig was, daar ook een element van mezelf stilhouden in zat. Ik vroeg me af of dit problematisch was, en ben daarom gevoelens van mijzelf stilhouden, van zowel mijn lichaam als mijn psyche, gaan verwerken. Ik werd daardoor dynamischer, levendiger, kan sneller reageren. Slaperigheid overdag werd er inderdaad wat minder door, zonder dat het in slaap vallen 's avonds minder goed ging.
Langzamerhand zijn me meer situaties op gaan vallen waarin ik mijzelf stilhield (stopte). Bijvoorbeeld als ik verbaasd was, om stil te zitten op een stoel, om me langere tijd te concentreren, of bij angst waarbij vluchten of de situatie aangaan geen optie was (verstarren). Dat stilhouden ging nogal eens samen met het stijfhouden van mijn rug.
Hierbij dacht ik ook terug aan wat ik eerder als problematisch zag aan de zitmeditatie zoals dat bij de Ridhwan School gedaan werd (de Kath-meditatie), dat de aandacht niet zo heel vrij beweegt. Daar komt het lichamelijke stilhouden bij, waarvan ik betwijfel of dat wel zo gezond is. Ik heb fysiotherapeuten horen aanbevelen om al zittend (aan een bureau bijvoorbeeld) je houding te blijven veranderen, of een zit/sta-bureau te gebruiken. Door het stijve zitten kunnen bloedvaten, spieren en zenuwen bekneld raken, wat pijnlijk kan zijn. Jaren geleden heb ik eens een tekst over meditatie gelezen waarin gezegd werd dat pijn door het oncomfortabele zitten erbij hoort. Nu heb ik zelf redelijk wat gevoelens van pijn en mijn reacties daarop verwerkt (bijvoorbeeld om mijn lage rugpijn te verminderen). Maar accepteren dat zitmeditatie pijn geeft lijkt mij slecht voor jezelf zorgen.
Slaperigheid bij zitmeditatie
Net zoals mensen lichaam en geest stilhouden om in slaap te vallen, kun je van soortgelijk stilhouden slaperig worden als je het doet om te mediteren. Slaperigheid is dan ook een veelvoorkomend probleem bij meditatie en de oplossing die men daarvoor vaak aanbeveelt is, om zo rechtop mogelijk te gaan zitten. Ik vraag me af wat voor effect dat dan heeft. Ik verwacht niet dat dat tot een betere doorbloeding van het lichaam leidt (wat een reden zou kunnen zijn voor meer wakkerheid), want je maakt lichamelijke stijfheid alleen maar erger. Ik denk eerder dat er een soort angst voor slaperigheid en het niet goed mediteren ontstaat, als gevolg van druk van de meditatieleraar of van groepsdruk. Ook zal er angst onstaan als gevolg van het lichamelijk oncomfortabel zitten. Die angsten maken dan wakkerder. En of iemand zich bewust ervan is dat het om angst gaat, in plaats van een door positieve motivatie ontstane alertheid, is maar de vraag. Angst is namelijk prima uit het bewustzijn te verdringen.
Stilhouden vs. niet handelen
Ik vraag mij af waar het idee vandaan komt dat het bij meditatie nodig is om stil te zitten. Het vermoeden dat ik daarover heb, is dat dat aan de ene kant voorkomt uit het idee dat je, om te voelen, niet moet handelen. En aan de andere kant, dat het een organisatieprobleem oplost van groepen waarin massaal gemediteerd wordt, zodat men niet afgeleid raakt door wat anderen doen, want die doen namelijk niets. Als je in je eentje mediteert, kan het stil zitten de meditatie-oefening voor jezelf markeren, het maakt je duidelijk dat het mediteren is wat je op dat moment doet.
Dat niet handelen heeft ermee te maken dat, als je niet iets bepaalds doet, er gevoelens uit je verleden opkomen. De meeste mensen reageren daarop met gedachten en fantasieën, in de hoop zo met die gevoelens om te gaan. Je kunt echter ook die gevoelens verwerken, wanneer ze opkomen. Dat is mijn persoonlijke voorkeur. Een kwestie van op de gevoelens focussen totdat ze oplossen (wat niet zo simpel is als het lijkt).
Meditatie gaat, mijns inziens, om het omgaan met wat er in je psyche gebeurt wanneer je niet iets bepaalds doet. Met meditatie roep je die staat opzettelijk op. Nu hoef je niet je lichaam of geest stil te houden om in die staat te komen. Sterker nog, ik geloof niet dat het werkelijk helpt. Je hoeft alleen iets te doen wat weinig aandacht vraagt, zoals wandelen, fietsen, zitten, op bed liggen. Of de afwas doen, bijvoorbeeld. Zonder muziek of telefoon die je afleiden. Het jezelf stilhouden dat al gauw gebeurt bij zitmeditatie, lijkt mij eerder problematisch.
Rode Essentie in de Diamond Approach
In de beginjaren dat ik bij de Ridhwan School was, werd het concept van "Rode Essentie" besproken. Hiermee werd energie bedoeld die warm aanvoelt. Ik ben gaan twijfelen aan de visie die de school hierop heeft.
Connectie tussen warmte en psychische energie
In een privé-sessie had ik destijds een ervaring dat ik, nadat ik bepaalde gevoelens doorgewerkt had, het warm kreeg. Na het benoemen van de gevoelens waarbij er een gevoel was van het warm hebben, zei mijn sessie-teacher dat dat "Rode Essentie" was. Sindsdien ben ik ervan uitgegaan dat zo'n gevoel van het warm krijgen na iets doorgewerkt te hebben te maken heeft met energie als basiskwaliteit in de psyche. Je zou dan een gevoel van een tekort aan energie doorgewerkt hebben, zodat er dan energie opkomt.
Ik had die ervaring naderhand vaker. Ik voelde dan naast de warmte inderdaad een soort energie in mij. Ik zag het ook een aantal keer bij andere Ridhwan-studenten gebeuren, dat ze iets doorwerkten en het dan plotseling warm kregen en bijvoorbeeld een vest uitdeden. Ik nam daarom aan dat een en ander klopte.
Aanpassing aan de omgevingstemperatuur
Echter, reeds een aantal jaar twijfel ik daaraan. Het is me steeds meer op gaan vallen dat ik dat gevoel van het warm krijgen eigenlijk nooit zie aankomen. Andere basiskwaliteiten zie ik meestal wel aankomen aan de hand van de kind-gevoelens die ik doorwerk. Ik ben me daarom af gaan vragen of het wel klopt, dat dat gevoel van het warm krijgen met energie samengaat.
Ik heb ondertussen ook vaak losstaande gevoelens van het koud of warm hebben doorgewerkt. Die hebben dan duidelijk met de omgevingstemperatuur te maken, waar mijn lichaam zich aan probeert aan te passen. Het proces begint dan met het bijvoorbeeld warm hebben, wat anders is als het eerdergenoemde, waar het tijdens het proces opkomt. Na het verwerken is er dan in eerste instantie geen gevoel van het koud of warm hebben meer.
In plaats van een Essentie (zoals de Diamond Approach dit noemt), zou het ook wel eens zo kunnen zijn dat die opkomende warmte een gevoel uit het verleden is. Wat ik gevonden heb, is dat zo'n gevoel te verwerken is. Ik focus op het gevoel van het warm hebben en dan gaat het weg. Als het met een Essentie van energie te maken zou hebben, dan zou je lichaamstemperatuur omhoog gegaan zijn, en zou dat naar mijn idee niet gebeuren. Je zou dan immers nog steeds op dat hogere energie-niveau zitten, met bijbehorende onnodig hoge lichaamstemperatuur die je voelt als het warm hebben.
Schaamte en blozen
Dan is er nog de warmte van het blozen bij schaamte. Zowel de senior-teacher die ik had bij de Ridhwan, als een sessie-teacher, zeiden dat schaamte met Rode Essentie te maken heeft, met energie dus, met iets wat je graag wilt zodat je er veel energie in steekt. Dat lijkt me niet te kloppen.
Schaamte heeft in eerste instantie te maken met dat je je realiseert dat je iets moreel verkeerd gedaan hebt. Dat is niet noodzakelijk iets wat je heel erg graag wou, maar iets waarvan je denkt dat je daarmee anderen in moreel opzicht niet goed behandeld hebt. Het blozen is er om een signaal te geven aan anderen dat je dat inziet. Het is anders dan bij schuldgevoel, dat ook te maken heeft met je realiseren dat je iets moreel verkeerd gedaan hebt. Daar is zo'n signaal er niet en moet je apart excuses maken of anderszins berouw tonen om dit aan anderen te communiceren.
Het is dus bij schaamte niet zo dat je bloost omdat je het warm hebt, maar dat je bloost door het warm te hebben. Het warmtegevoel is dan tevens een signaal aan jezelf dat je bloost.
Kritiek op de Diamond Approach
Na 11 jaar bij de Ridhwan School te zijn geweest (waar de Diamond Approach onderwezen wordt) ben ik tot de conclusie gekomen dat ik het op cruciale onderdelen niet eens ben met de visie ervan. In een aantal blogposts heb ik beschreven waar voor mij de problemen zitten.
(Om dit te kunnen volgen zul je enigszins met de Diamond Approach op de hoogte moeten zijn.)
In het kort, zijn het deze onderdelen:
- Naar mijn idee is het in principe geen probleem dat je psyche patronen uit je verleden herhaalt. De Diamond Approach ziet dit echter als een basisprobleem waardoor je niet jezelf zou zijn, en ziet het als een kernonderdeel van het Ego, dat te overwinnen valt. Zie blogpost 'De Diamond Approach en het herhalen van patronen uit je verleden'.
- Er wordt geclaimd dat Diamond Approach gebaseerd is op de Heilige Ideeën van het Enneagram, zoals die in het boek 'Facets of Unity' van A.H. Almaas beschreven staan. Dit zijn 'verlichte' zienswijzen, gebaseerd op vertrouwen in het Universum. Ze staan tegenover 'niet-verlichte' zienswijzen van het Ego, die gebaseerd zijn op het ontbreken van zulk vertrouwen. Echter, mijns inziens zijn de kernbegrippen van de Diamond Approach gebaseerd op de niet-verlichte zienswijze van Enneagram type 4. Daarmee valt wat mij betreft de basis weg onder de onderverdeling Being - Ego - True Nature - The Point - The Pearl. Zie blogpost 'De Diamond Approach als Enneagram Type 4-visie'.
- Het veelvuldige gebruik van het begrip 'Identiteit' in de Diamond Approach is mijns inziens het gevolg van het Enneagram Type 4-karakter ervan. Het heeft daarmee geen objectieve of nuchtere waarheid, maar is een beperkte zienswijze. Zie blogpost 'De Diamond Approach en identiteit'.
- 'Black Space' is naar mijn idee geen 'Essentiële kwaliteit', maar een herinnering aan ervaringen in het donker.
- Ik ervaar 'Brilliancy' niet als een algemene vorm van Essentiële Intelligentie, maar als een toename van de hoeveelheid detail die ik in mijn perceptie waarneem. Het is daarmee geen mix van alle andere Essentiële Kwaliteiten, zoals Almaas het zegt.
- De meditatie op de 'Kath' bij de Ridhwan School heb ik als onnodig beperkend voor het bewegen van de aandacht ervaren.
- De termen 'Inquiry' en 'meditatie' bij de Diamond Approach laten een aantal dingen onduidelijk. Dat het al of niet gaat om het verwerken van gevoelens zit daar niet in, maar dat, vaak onbenoemde, aspect maakt wel een belangrijk deel van het ontwikkelingsproces uit. Die onduidelijkheid veroorzaakt bepaalde problemen bij Ridhwan-studenten.
Inquiry en meditatie bij de Ridhwan School
Voor de oefeningen die in de Ridhwan School gedaan worden zijn er termen die op zich duidelijk lijken te zijn: Inquiry en meditatie. Inquiry als zelfonderzoek. Meditatie lijkt allerlei functies te hebben. In de loop van de 11 (+ 1) jaar dat ik bij de school was ben ik die termen echter onduidelijk gaan vinden. Achteraf vind ik ze problematisch.
Verwerken van gevoelens
Het belangrijkste probleem dat ik hier zelf ervaarde, is dat er eigenlijk nauwelijks gesproken werd over het verwerken van gevoelens ('working through feelings'). Verwerken is voor mij het proces van bewust maken van gevoelens, zodat die oplossen en er dan basiskwaliteiten van de psyche opkomen ('Essentie' genoemd in de Diamond Approach). Succesvol verwerken van gevoelens is dan het daadwerkelijk oplossen ervan. Het verwerkingsproces lukt niet altijd, bijvoorbeeld doordat je bepaalde gerelateerde gevoelens over het hoofd ziet of niet durft te voelen.
Hoewel een enkele teacher het wel zo benoemde, heeft de senior teacher het verwerkingsproces eigenlijk nooit benoemd, niet als 'verwerken' en ook niet door het op de een of andere manier aan te duiden. Almaas noemt het wel ergens in een van de Diamond Heart boeken, maar zonder de woorden 'working through' of 'processing' te gebruiken. Als terugkerend concept werd het in de retreats niet gebruikt. Dat, mijns inziens, terwijl het hele ontwikkelingsproces van studenten bij de Ridhwan School hierop gebouwd is.
Kort na de 1st retreat van de groep waarin ik zat, ontdekte ik, terwijl ik in een kantoor aan het werk was, dat ik een bepaald gevoel kon verwerken door er expliciet op de focussen. Dat ben ik toen steeds meer gaan doen gedurende de dag en ik ben daar nooit meer mee opgehouden. Bij de daaropvolgende retreat lette ik er daarom specifiek op wat de senior teacher over dit proces zou zeggen. Maar niets. Zelf was ik in die tijd nog te verlegen om dat zelf ter sprake te brengen. Als ik me goed herinner duurde het tot de 3de retreat voordat een andere teacher er in de groep in de grote zaal kort iets over zei, maar dat was alles. Ik heb dit altijd nogal vreemd gevonden.
Inquiry
Ik heb zelf binnen de Ridhwan School de term 'Inquiry' vaak gebruikt als ik 'verwerken van gevoelens' bedoelde. Maar Inquiry is niet hetzelfde. Inquiry is zelfonderzoek: kijken en benoemen wat er in je psyche gebeurt. Een verwerkingsproces hoeft daar niet noodzakelijk deel van uit te maken. Sommige Ridhwan-studenten leken als doel van de Inquiry-oefeningen te zien dat je inzichten over jezelf opdeed en dat je daardoor andere wegen in zou gaan slaan in je psyche. Ik heb dat zelf zo zelden zien gebeuren, zowel bij mezelf als bij anderen, maar ik kan me goed voorstellen dat iemand dat als doel ziet. Vooral als je nooit verteld is dat het gaat om een verwerkingsproces.
Soms zeiden teachers gedurende private sessions iets wat de verwarring nog wat groter maakte. Ze zeiden dat het niet de bedoeling was om gevoelens 'weg te maken'. Je zou kunnen zeggen dat het verwerken van gevoelens een manier is om gevoelens 'weg te maken'. Voor mij was dat altijd de bedoeling, al zou ik zelf nooit de term 'wegmaken' gebruiken. Als ze dit zeiden, ging ik er vanuit dat ze bedoelden dat het niet de bedoeling was om gevoelens te onderdrukken. Onder andere doordat ik teveel opging in mijn proces heb ik nooit gevraagd wat ze nu precies bedoelden.
Gevolgen voor de ontwikkeling
Ik denk zelf dat deze onduidelijkheid voor diverse Ridhwan-studenten tot gevolg had dat ze geen noemenswaardige ontwikkeling doormaakten. Iemand die op dat moment bijna 10 jaar bij de Ridhwan was, vroeg wat het was dat hem ontging, omdat hij niet het idee had bij 'Being' uit te komen. Iemand waarvan ik diverse malen gezien had dat hij geen verwerkingsproces had in zijn Inquiry, ging de teachers-opleiding van de Ridhwan doen. Ik denk dat het meer als een halfjaar, misschien zelfs een jaar duurde voordat een van de Ridhwan-teachers bij die opleiding hem een en ander uitlegde. En dan heb je nog de mensen die de retreats zien als een soort sociale gelegenheid, waar een uitgesproken goede sfeer is in een prettige omgeving en waar je sympathieke mensen kunt ontmoeten. Maar die Inquiry niet zo belangrijk vinden.
Ik vermoed dat de onduidelijkheid over het verwerken van gevoelens bij de Ridhwan wel eens opzettelijk zou kunnen zijn. Vooral in het begin is het niet makkelijk je verwerkingsproces op gang te krijgen. Als je dan het idee krijgt dat er een norm is van succesvol gevoelens verwerken, kun je gedemotiveerd raken. En aangezien er nog jarenlang nieuwe studenten in de groep toegelaten werden, zou het om deze reden dus ook jarenlang beter zijn er niet teveel over te zeggen. En na al die jaren heeft het niet meer zoveel zin het uit te gaan leggen.
Meditatie
En dan meditatie. Meestal wat ze noemen de 'Kath'-meditatie, waar je al zittend je focust op een plek iets onder je navel, een paar vingers diep in je lichaam. In het begin werd het een concentratie-oefening genoemd. Daarna zou het helpen om je Inquiry-proces dieper te maken en meer gevoelens naar boven te brengen. Daarna werd het voor mij onduidelijk waar het ze nu precies om ging, wat ook kwam doordat de senior-teacher zei dat ze niet wou benoemen wat je in die Kath nou precies kon voelen.
Diverse malen werd er gewaarschuwd voor slaperig worden tijdens de meditatie. Om dat tegen te gaan moest je rechtop gaan zitten. Ik werd ook regelmatig slaperig tijdens de meditatie in de groep. Rechtop zitten hielp niet voor mij, misschien ook omdat mijn rug dat niet toeliet. Naar mijn idee is er een probleem met de vorm van een oefening, als die maakt dat je er slaperig van wordt. Het is dan bijvoorbeeld te saai. Verschillende mensen hebben me verteld dat ze gingen mediteren als ze 's nachts de slaap niet konden vatten. Nog meer mensen zeiden dat ze het mediteren in een groep beter volhielden dan alleen. Ik vraag me dan af of het de groepsdruk is die wellicht zorgt voor het overwinnen van gevoelens van zinloosheid en verveling.
Ik ben er nooit echt dol op geweest, maar in de loop der tijd ging het mediteren me steeds meer tegenstaan. Voor mij voelde dat zitten in meditatie als beperkend en een verplichting. Niet alleen had ik het idee weinig met de meditatie op te schieten, maar mijn verwerkingsproces liep prima. Ik kon inderdaad merken dat mediteren het voelen iets kon verdiepen, maar ik had zowiezo zelf effectievere manieren gevonden om mijn verwerkingsproces te verdiepen en effectiever te maken.
Lopen om te voelen
Vanaf het begin ben ik gaan lopen om het verwerkingproces beter te laten verlopen. Als ik thuis ben, loop ik rond in mijn woning, om de wat moeilijker gevoelens te verwerken. Als ik wandel, ben ik voornamelijk met dat verwerkingsproces bezig. Ook als ik samen met andere Ridhwan-studenten over de telefoon inquire-de, liep ik vaak rond in mijn woning met de telefoon in mijn hand. Ik heb begrepen dat sommige psychotherapeuten trouwens ook wandelen met hun cliënten om die beter in contact met hun gevoel te brengen.
Soms had ik het idee dat meditatie als een soort Inquiry bedoeld werd, een vorm om het zonder contact met anderen te doen. Maar Inquiry ging voor mij zoveel beter door te lopen in plaats van te zitten, dat ik voor mezelf geen goede reden zag om dat zittend te gaan doen. Al lopende word je niet slaperig. Je bent beter in contact met je lichaam dan zittend, door de fysieke activiteit, en dat helpt om beter te voelen. Het fysieke bewegen zorgt ook in je gevoelens voor bewegen, waardoor je minder geneigd bent ergens in te blijven hangen. Het lopen zorgt ook dat je neiging iets te doen ergens heen gaat, waardoor je makkelijker stil kunt staan bij je gevoelens.
Ik heb al eerder geschreven dat ik denk dat de cultuur van zitten bij de Ridwhan School iets te maken heeft met dat de leider van de school, Hameed Ali, in zijn jeugd polio heeft gehad en met een stok loopt. Die zal liever zitten dan lopen.
"Brilliancy" en de vader
Zoals ik eerder schreef, wordt "Brilliancy" in de Diamond Approach gezien als een soort algemene intelligentie. Een intelligentie die over alle "Essentiële" aspecten van de psyche zou gaan. Daar heb ik zo mijn twijfels over.
Vader en intelligentie
In zijn boek hierover schrijft A.H. Almaas dat het doorwerken van issues over het missen van je vader leidt tot dit Essentiële aspect. Toen ik naar aanleiding van wat ik hierover las zelf issues rond mijn vader verwerkte, had ik behoorlijk intense ervaringen hiervan. Ik ging duidelijk meer detail en kleur zien. Die ervaringen waren voor mij destijds reden het voor waar aan te nemen, wat Almaas over vader-issues schreef.
Echter, ook destijds al viel het me op dat er iets bij mij anders zat. Almaas verklaart de connectie met Brilliancy er o.a. mee, dat mensen hun vader met "intelligentie" zouden associëren (als kind). Ik geloof niet dat ik dat deed. Mijn vader wist misschien dingen die ik als klein kind niet wist, maar dat voelde ik niet als een uiting van intelligentie van hem. Mijn moeder wist ook dingen die ik nog niet wist en misschien wel meer als mijn vader.
Wèl de vader, niet de moeder?
Recent ontdekte ik, dat ook issues rond me afhankelijk voelen van mijn ouders, en vooral van mijn moeder, na verwerken tot die staat van Brilliancy leidden. Dat is niet iets wat in Almaas' boek staat.
Ik ben me toen gaan afvragen waarom hij wel de vader, maar niet de moeder noemt, met betrekking tot dit aspect. Ik herinnerde me toen dat tijdens de retreat over Brilliancy het onderwerp "vader" overgeslagen werd. Nu was de senior teacher, die de onderwerpen bepaalde, een vrouw. Speculerend zou ik me voor kunnen stellen dat zij dit associëren van de vader met intelligentie, maar niet de moeder, als seksistisch zou hebben kunnen zien en het daarom niet behandelde.
Nu komt Almaas (echte naam Hameed Ali) oorspronkelijk uit Koeweit. Dat is een islamitisch land, waar je kunt verwachten dat men, zeker in de tijd van Almaas' jeugd, mannen als superieur aan vrouwen zag, bijvoorbeeld in het opzicht van intelligentie. Bij het verwerken van gevoelens gaat het erom wat iemand zelf voor visie heeft en niet zozeer wat objectief waar is. Dus het zou kunnen dat het voor Almaas zelf zo werkte. Echter, zoals ik eerder al schreef, associeer ik mijn vader niet met intelligentie, terwijl het verwerken van de betreffende issues wèl tot die staat van Brilliancy leidde. Ik denk dat er wat anders aan de hand is.
Onderscheidingsvermogen
Ik denk dat de "Brilliancy" van de Diamond Approach in feite geen algemene intelligentie is, maar daar alleen op lijkt. Ik ben destijds intensief bezig geweest met het boek van Almaas hierover, en heb van al de in het boek genoemde thema's issues van mezelf doorgewerkt. Ik heb wat van die ervaringen ook met mijn private teacher van toen besproken. Daarom ben ik er vrij zeker van dat het daadwerkelijk "Brilliancy" was dat ik vele malen ervaren heb. Die staat was er altijd één van meer detail zien, meer verschillende kleuren onderscheiden en meer gemak met het verdragen van omstandigheden. Ik interpreteerde het gevoel ook als intelligentie.
Maar intelligentie omvat bijvoorbeeld ook een toegenomen vermogen tot begrijpen en van inzicht in situaties. Dat heb ik niet werkelijk zo ervaren. Zo algemeen in de psyche is die intelligentie van Brilliancy niet, die voelt vrij specifiek aan. Ik zou het liever omschrijven als een vermogen tot onderscheiden. Meer details en meer veschillende kleuren onderscheiden in het visuele vlak. Minder onder de indruk zijn van situaties doordat je er meer aspecten van ziet. Een helderder geest door dat grotere onderscheidingsvermogen. Maar niet meer begrip of inzicht, of compassie bijvoorbeeld, anders dan gebaseerd op dat vergrote onderscheidend vermogen.
Belangrijkheid en onbelangrijkheid
Bij het verwerken van issues rond het missen van de vader gaat het, naar mijn idee, niet om intelligentie. Ik denk dat het om belangrijkheid en onbelangrijkheid gaat. Over waar je veel aandacht aan besteed en aan wat weinig. Die hoeveelheid aandacht is gerelateerd aan de hoeveelheid onderscheidend vermogen. Als je als kind je vader als belangrijk ervaart in het gezin, zal het niet aanwezig zijn van die belangrijke vader gevolgen hebben voor hoeveel aandacht je aan de actuele situatie besteedt. Die zal minder zijn dan wanneer dat niet zo'n issue voor je zou zijn.
Dit speelt ook bij het beschermen door de vader, zoals Almaas dat als vader-issue ziet bij Brilliancy. Als er een acute bedreiging is, is dat beschermen heel belangrijk. Daar gaat veel aandacht naar uit, net zoals naar de dreiging zelf. Wanneer dat beschermen de vorm aanneemt van bewaken, dan is er ook een issue rond belangrijkheid en onbelangrijkheid. Als je bewaakt, dan besteedt je aandacht aan veel dingen die onbelangrijk zijn, omdat daar mogelijk een belangrijke bedreiging op kan duiken. Daar is een conflict tussen belangrijk en onbelangrijk.
Ook bij andere issues die Almaas noemt, zoals een gevoel van incompleetheid, of bij bewonderen, is er naar mijn idee sprake van issues rond belangrijkheid en onbelangrijkheid. Zoals gezegd leidt het verwerken van die issues tot een gevoel van een groter onderscheidingsvermogen, wat het meest opvalt. Ook ontstaat er een verbeterde inschatting van wat belangrijk voor je is en wat niet.